Ryzyko dysleksji oznacza zagrożenie wystąpieniem specyficznych trudności w czytaniu i pisaniu. Przejawia się znacznie nasilonymi  trudnościami  w opanowaniu czytania i pisania  obserwowanymi od początku nauki szkolnej oraz objawami opóźnienia rozwoju funkcji poznawczych (głównie językowych) i ruchowych, które są zaangażowane w nabywaniu tych umiejętności szkolnych. (M. Bogdanowicz, 1993.)

Jak nie przegapić pierwszych oznak?

Dzieci, które doznają tychże trudności potrzebują specjalistycznej pomocy ze strony dorosłych. Jeśli bowiem nie otrzymają jej w porę, pojawi się na ich szkolnej drodze wiele niepowodzeń, frustracji, napięć emocjonalnych, które w konsekwencji mogą przyczynić się do niekorzystnych zmian w rozwoju osobowości, niskiej odporności na stres, zaniżonej samoocenie i niskiego poczucia własnej wartości. Dlatego tak istotne jest, aby w porę zauważyć pierwsze sygnały, które świadczyć mogą o ryzyku dysleksji. Istnieje wiele symptomów, które powinny zaniepokoić rodziców, i których nie wolno lekceważyć.

Objawy zapowiadające trudności w czytaniu i pisaniu można zaobserwować już w okresie poniemowlęcym i przedszkolnym. Jeżeli dziecko nie raczkowało, późno nauczyło się chodzić, ma trudności w wykonywaniu pewnych czynności oraz zabawach wymagających porozumiewania się, spostrzegania wzrokowego i słuchowego, motoryki, istnieje duże prawdopodobieństwo, że  w przyszłości będzie miało trudności w nauce pisania i czytania. Objawy, które powinny zaniepokoić rodziców i wychowawców już w okresie przedszkolnym związane są z zaburzeniami mowy, zaburzoną percepcją i pamięcią wzrokową oraz słuchową, zaburzoną motoryką i opóźnionym rozwojem orientacji w schemacie własnego ciała.

Objawy zaburzenia mowy:

  • wolne tempo rozwoju mowy czynnej,
  • długie utrzymywanie się niepoprawnej wymowy,
  • wady wymowy,
  • trudności z wypowiadaniem dłuższych wyrazów oraz trudności językowe (zniekształcanie nazw, problemy z zapamiętywaniem nazw, dłuższych sekwencji słownych, agramatyzmy, neologizmy utrzymujące się nazbyt długo).

W zakresie spostrzegania wzrokowego i słuchowego należy zwrócić uwagę na opóźniony rozwój percepcji i pamięci wzrokowej i słuchowej.

Opóźnienie percepcji i pamięci słuchowej objawia się trudnościami w:

  • zapamiętywaniu wierszyków, piosenek,
  • odtwarzaniu rytmu,
  • zrozumieniu dłuższych poleceń słownych oraz głoskowaniu,
  • dzieleniu na sylaby,
  • zapamiętywaniu czytanego lub dyktowanego tekstu (trudności w pisaniu ze słuchu).
  • Dzieci mają również ogromne trudności z odczytywaniem i zapisywaniem wyrazów nawet tych krótkich, trzyliterowych, różnicowaniem głosek podobnych fonetycznie, mylą także literki.

Opóźnienie percepcji i pamięci wzrokowej można u dziecka zaobserwować kiedy wykonuje ono prace plastyczne, które zazwyczaj są ubogie graficznie, schematyczne, niestaranne pomimo włożonego przez dziecko wysiłku. Dzieci mogą także mieć problemy w układaniu różnego rodzaju puzzli, klocków. Nie dostrzegają one również szczegółów różniących obrazki, nie zapamiętują obrazu litery, cyfry, nie potrafią rozplanować miejsca na kartce. W wieku szkolnym mylą litery o podobnym kształcie, „gubią” się w liniaturze.

Opóźniony rozwój orientacji w schemacie własnego ciała oraz przestrzeni manifestuje się trudnościami w odróżnieniu  prawej od lewej nogi, ręki oka, ucha, we wskazaniu przedmiotów umiejscowionych na prawo, lewo, ale także w myleniu kierunków przestrzeni np. nad, pod, obok, przed.

Charakterystyczne objawy zaburzenia motoryki małej i dużej.

Motoryka mała to zaburzenie sprawności dłoni i palców, brak koordynacji ruchów palców, dłoni i przedramienia. Zaburzenia widoczne są w umiejętności posługiwania się przedmiotami codziennego użytku (tzw. opóźniony rozwój praksji), a wykonywanie codziennych czynności samoobsługowych jedzenie, ubieranie się, wiązanie butów czy zapinanie guzików sprawia dzieciom poważne trudności.

Zaburzona motoryka duża (zręczność ruchowa całego ciała) objawia się pewną niezbornością, niezręcznością ruchową, która ma związek z nadmiernym lub zbyt małym napięciem mięśniowym.  Dzieci o zaburzonej motoryce słabo biegają, często się przewracają, potykają, dłużej niż ich rówieśnicy uczą się jeździć na rowerze, unikają zabaw ruchowych.

Źródło: Bogdanowicz M. (1993) Dziecko ryzyka dysleksji – co to takiego. „Scholasticus”, nr 2